Miles

Views
3 years ago

Miles #37 - WELZIJN IS MOOI ZIJN

  • Text
  • Schoonheid
  • Toestemming
  • Schriftelijke
  • Voorafgaande
  • Verboden
  • Strikt
  • Kopie
  • Ongeoorloofde
  • Produpress
  • Elke
Miles #37 - WELZIJN IS MOOI ZIJN

SUBCULTURE het antwoord

SUBCULTURE het antwoord op de vraag of schoonheid de wereld kan redden gaan we te rade bij filosofen als Luc Ferry, Frédéric Lenoir, Raphaël Enthoven en Roger Scruton, schrijvers als François Cheng en Umberto Eco, wetenschapper ‘Voor Dick Swaab en de Amerikaanse kunstcriticus Arthur C. Danto, om uiteindelijk uit te komen bij een stukje over Francis Bacon, de schilder van schaamteloze schoonheid. 1. LUC FERRY ‘Beginnen met filosofie, met andere ogen kijken naar je leven’, ‘What is the Good Life?’ ‘7 façons d’être heureux’, enz. Schoonheid is wanneer de wereld van onze zintuigen - de natuur - een betekenis lijkt te hebben, wanneer deze begrijpelijk wordt. Deze filosoof heeft een voorkeur voor muziek, want zij is de kunstvorm waarin zo min mogelijk gebruik wordt gemaakt van beelden, woorden en concepten, en toch is deze vorm het meest betekenisvol. Hij bevat een spanning tussen zuivere beleving en het materiële en vervolgens het begrijpbare, alsof muziek een betekenis heeft: ‘Wanneer je luistert naar een Bachkoraal of de 6e prelude van Chopin, dan voelt het alsof het een verhaal is dat wordt verteld aan een kind, maar dan zonder woorden en plaatjes: het is het zuivere ervaren. Het lijkt of de geluidstrillingen ons toespreken en een betekenis hebben.’ Luc Ferry denkt dat schoonheid ontstaat uit de ontmoeting tussen wat je ervaart en wat je begrijpt. . 2. UMBERTO ECO ‘De geschiedenis van de schoonheid’. ‘Schoonheid is niet absoluut - dat is ze nooit geweest - noch onveranderlijk.’ Met die woorden rechtvaardigt de Italiaanse emeritus annex romanschrijver annex essayist Umberto Eco waarom hij het zo nodig vond een geschiedenis over haar te schrijven. Of misschien moeten we zeggen uitbeelden. Want in deze lijvige turf zijn het vooral de sprekende foto’s en de reproducties van beroemde kunstwerken die stap voor stap de rode draad van de esthetiek voor de ogen van de lezer - of moeten we zeggen aanschouwer? - uitrafelt. Eco zou Eco niet zijn, mocht hij zich verengd hebben tot een opsomming in Wikipediastijl. Als vermaard historicus - en ook nog eens een benijdenswaardig succesvolle als het gaat over de te boek stelling van historische symboliek - weet Eco dat de ontvankelijkheid van schoonheid afhangt van de plek en de tijd waar ze ontstond. Maar desalniettemin kiest hij voor een thematische aanpak. Zo komen Plato, Boccaccio naast David Beckham en George Clooney terecht. Dat echter veel van die geschiedenis door kunstwerken wordt vertolkt, mag je volgens Eco niet lezen als een evident monopolie. De geschiedenis van de schoonheid is géén geschiedenis van de kunst. Talloze werklieden, van pottenbakkers over bouwvakkers tot landbouwers, hebben ongetwijfeld fabuleus mooie stukken geschapen. Maar diezelfde geschiedenis heeft ervoor gezorgd dat die niet tot ons zijn geraakt. Dus moeten we het doen met schilderijen en beeltenissen van wereldfaam… In dit interessante kijkdocument zitten trouwens ook hoofdstukken over de aantrekkingskracht van monsterlijkheid, die vooral in de middeleeuwen hoogtij vierde. Het zou Eco inspireren tot een wende, een tweede boek waarin hij zich namelijk verdiepte in de antithesis van schoonheid: ‘De geschiedenis van de lelijkheid.’ In fascinatie kunnen beide als geen ander met elkaar wedijveren. 3. RAPHAËL ENTHOVEN ‘Imaginez’ (Gebruik je verbeelding), ‘Morales provisoires’ (Voorlopige moraal), ‘’Little brother’, enz.. In een betoog over schoonheid verklaart deze filosoof dat iedereen kan aanvoelen wat schoonheid is, maar dat om de een of andere reden niemand het echt weet. Schoonheid is aan de ene kant heel duidelijk en tegelijkertijd is het een indruk die men niet kan formaliseren. En dat is nu juist de paradox. Een voorbeeld: bij een zonsondergang zeggen we ‘Dit is mooi’ en niet ‘Ik vind dit mooi’. De paradox is dat onze indruk een indruk is die we als universeel ervaren. We kunnen ons niet voorstellen dat iemand die naast ons staat, dit niet mooi zou vinden. Maar toch weten wij niet wat schoonheid nu precies is, terwijl het woord zelf niet dwingend of absoluut is en dat is nu de paradox van schoonheid. Om Kant te citeren: ‘Schoonheid biedt een mogelijke alomvattendheid die het bijzondere overschrijdt en die terug te voeren is op deze ondoorgrondelijke paradox van een evidentie zonder waarheid.’ Vervolgens gaan we naar Bergson die het kijken als een bron van verjonging ziet. Hij verwijst naar deze verjongende kracht van de blik wanneer hij verklaart dat er dingen zijn die de smaak van eenieder overstijgen om iets als universele schoonheid te bestempelen: ‘Wij beschikken door de onschuld waartoe wij in staat zijn, door de teruggevonden argeloosheid van onze blik, het wonderbaarlijke vermogen om de wereld te benoemen, om de dingen te benoemen en te vertellen of deze mooi zijn of niet. De paradox van een roep naar een soort zuivering van onze waarnemingen, waardoor wij een zodanig waarheidsgetrouwe ervaring van het gebeuren beleven dat deze uiteindelijk kan worden bestempeld als alomvattend. Een evidentie die met geen enkele waarheid in verband wordt gebracht.’ Waarbij hij tot de conclusie komt dat er geen wetenschap van de schoonheid bestaat, dat er alleen maar een gevoel over schoonheid bestaat en dat schoonheid toch een universeel gegeven is, dat men bereikt door een openhartige, onbevooroordeelde manier van kijken, luisteren en denken. 4. FRANCOIS CHENG ‘Over schoonheid - Vijf meditaties’, uitgeverij Klement Een antwoord vinden op de vraag “Wat is schoonheid?”, vergt een lange ontwikkeling. Zo stelt Cheng meteen vanaf het begin. Het universum is niet verplicht om mooi te zijn, maar iedereen geeft toe dat schoonheid eruit voortkomt. Dat is het begin van alles en vervolgens is er de menselijke geest die op deze schoonheid reageert met kunstcreatie. Het universum is niet verplicht om mooi te zijn en toch is het mooi en dat is waar het betekenisidee ontstaat, want we bewegen van instinct naar schoonheid. Alleen al door deze richting te kiezen, ontstaat de betekenis. Het universum geeft ons een signaal dat er een betekenis zit achter deze schepping en dat er een betekenis is voor het bestaan van elk van ons. 60 Elke ongeoorloofde kopie is strikt verboden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Produpress NV

31 © Francesca Mantovani - éditions Gallimard © D.R 4 @Leonardo Cendamo 2 Elke ongeoorloofde kopie is strikt verboden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Produpress NV 61